بازتاب ایلام-حشمت اله عسگری/دانشیار اقتصاد دانشگاه ايلام: در طول چهل سال گذشته شاهد برگزاری ده دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی بدون لحاظ انتخابات ميان دوره ای بوده ايم و اكنون در آستانه برگزاری يازدهمين دوره هستيم.
در طول اين ادوار شاهد حضور كانديداهای متعددی با سلايق و سوابق مختلف در عرصه انتخابات و نهايتاً انتخاب عزيزانی بعنوان نماينده مردم استان ايلام در مجلس شورای اسلامی بوده ايم و اكنون نيز عزيزانی در حال تصميم گيری برای داوطلب شدن در عرصه انتخابات هستند كه بطور طبيعی خود را لايق مجلس مي دانند.
اگر چه عامه ی مردم می دانند كه همان يک روز انتخابات، تعيين كننده چهار سال سرنوشت منطقه است، اما این کل واقعیت نیست و اغلب رای دهندگان در بحبوحه انتخابات، كمتر به شاخصه های يک كانديدای كارآمد توجه داشته و متأسفانه در عمل و روزهای منتهی به انتخابات، مولفه های ديگری غالب و آراء شكل احساسی به خود می گيرد.
به عقیده ی نگارنده، رای دهندگان برای برگزیدن نامزدهای مطلوب خود در انتخابات مجلس باید معیارهایی را در نظر گرفته و ویژگی های یک کاندیدای کارآمد را بدانند تا با انتخاب چهره های اصلح، مسیر توسعه استان را هموار کنند.
براي كارآمد بودن يک كانديداي انتخابات مجلس شوراي اسلامي دو دسته شرايط لازم است: دسته اول شرايط لازم و دسته دوم شرايط كافي.!
منظور از شرايط لازم مجموعه شرايط عمومي و اختصاصي است كه منجر به تاييد صلاحيت افراد مي گردد از جمله اين شرايط؛ اعتقاد و التزام عملي به اسلام، التزام عملي به انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامي ايران، تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران، ابراز وفاداری به قانون اساسی و اصل ولایت مطلقه فقیه؛ داشتن حدأقل مدرک كارشناسی ارشد و... مي باشد.
بطور طبيعي همه نمايندگاني كه در ادوار گذشته وارد مجلس شوراي اسلامي شده اند از زمان تصویب این قانون از شرايط فوق برخوردار بوده اند لكن سئوال اين است كه چرا به رغم شرايط فوق و حضور حداكثری مردم در پای صندوقهای رأی بجز در اندک مواردی، درجه تاثيرگذاری نمايندگان استان در این ده دوره پايين بوده است!؟
جواب اين سوال روشن است؛ دليل ناكارآمدی، نداشتن شرايط كافی نمايندگان استان در برخي ادوار بوده است، بگونه ای كه در صورت دارا بودن شرايط كافی در كنار شرايط لازم، بطور قطع درجه كارآمدی می توانست بسيار بالاتر باشد.
سوال این است که شرايط كافی كدامند؟
شناخت ساختار سياسی و مديريتی كشور!
بديهی است كه هر نماينده برای اينكه بتواند پيشنهادات خود را در سطح كشور به كرسي بنشاند بايد ساختار سياسی و مديريتي كشور را بشناسد تا به تعبيری به كاهدان نزند. اينكه گره هر كاری بدست چه كسی باز می شود و اينكه حوزه اختيارات و حوزه عمل هر نهاد و سازمانی در چه محدوده ايست نكته اساسی است كه هر كانديدايی بايد قبل از ورود به عرصه انتخابات با آن آشنا باشد.
شناخت كشور و ساختار مديريتی آن چيزی نيست كه در كتابها آمده باشد و كانديداها بتوانند مطالعه كنند بلكه اين امر اكتسابی بوده و كسانی به آن واقف هستند كه ساليان دراز در اين پيكره مديريتی بوده باشند.
بارها شاهد بوده ايم كه پيگيری های نمايندگان عليرغم صرف زمان زياد نتيجه ای در پي نداشته است چرا كه اساساً مسير پيگيری ها اشتباه بوده است.
مجلس مکان خوبی برای كارآموزی نيست، چرا که قرار نیست دوران كوتاه نمایندگی در مجلس با شكل گيری رابطه ها در اين دوران سپري شود زیرا وقت مجلس، مساله سرنوشت حوزه انتخابيه است و هر دقيقه آن مي تواند سرنوشت ساز باشد. علاوه بر آن بخش عمده ای از توفيقات هر نماينده ميتواند به روابط پيشين وی با بدنه مديريتی كشور برگردد و اين نيز اكتسابی است.!
بنابرين نخستین شرط كافی برای هر كانديدايی شناخت اكتسابی از ساختار مديريتی و سياسی كشور است.
تحصيلات توام با سابقه مفيد اجرايي!
تعداد زيادی از كانديداها در زمان تبليغات بر درجه دكتری، پروفسوری، مرتبه دانشگاهی و ساير مدارج علمی خود تمركز مي كنند و بعضاً عامه مردم به احترام اين مدارج به كانديدای خاصي توجه می كنند.
تجربه نشان داده است نمايندگانی كه صرفاً با اتكا به تحصيلات عاليه و بدون سابقه كار مديريتی، اجرايی و سياسي وارد مجلس شده اند دوران خود را با كمترين تاثيرگذاری و بيشترين حاشيه سپری كرده اند. از آنجا كه نماينده مجلس مي بايست به تمام جوانب و امورات مردم واقف باشد لازم است در طول سنوات گذشته حداقل در سه جای متفاوت و متنوع سابقه مديريت مفيد داشته باشد.
نكته ديگر اينكه مهمترين وظيفه مجلس نظارت بر حسن اجرای قوانين است و كسي در اين مسير موفق است كه خود سالها بانی اجرای قوانين در كشور بوده باشد؛ لذا فردی كه سابقه فعاليت اجرايی نداشته باشد هرگز درک صحيحی از اجرا و محدوديتهای فراروی آن نداشته و نمي تواند ناظر خوب و موثری باشد. از اين رو شرط كافی دوم برای هر كانديدای انتخابات مجلس، داشتن سابقه كافی مديريتي متنوع در كنار تحصيلات و مدارج دانشگاهی است.
تدبير و تشخيص بزنگاههای تاريخی!
بديهی است كه مشكلات و نيازمنديهای كشور فراوان و منابع مالی آن بسيار محدود است، لذا صرف اتكا و تلاش برای گرفتن بودجه عمرانی اساساً نمي تواند كاری را از پيش ببرد.
لازم است كه نمايندگان با تعامل با دستگاههای اجرايی روشهای نوینی را در پيگيری امورات بكار گيرند و در تامين منابع مالی با روشهای جديد تدبير نمايند كه اين موارد مي تواند با همراهی دولت و ساير نمايندگان به لايحه يا طرح تبديل شده و حلال بسياری از مشكلات باشد.
بطور طبيعی كانديدايی مي تواند در مجلس كارآمد باشد كه بتواند بانی و طراح خوبی برای برخی قوانين باشد.!
همچنين همواره در مجلس ما شاهد بزنگاه هايی در طول تاريخ هستيم كه هر كدام مي تواند منجر به تحول شود. در يک بند از قوانين "جديد" و يا اصلاح قوانين "پیشین" ممكن است با تدبیر كلمه ای گنجانده يا حذف شود كه در آينده و با ابلاغ قانون بتواند نقش اساسی در منطقه بهمراه داشته باشد. كم نداريم در قوانين و مقررات كه حذف و يا اعمال يک كلمه منجر به برخورداری استان از يک موهبت شده و برعكس در اثر كم توجهی حذف يا اضافه شدن يك كلمه، استان را از موهبتهای بزرگتری محروم كرده است.
از اين رو شرط كافی سوم برای هر كانديدای انتخاباتی داشتن تدبير و تسلط در تشخيص بزنگاههای موثر است.
هنر صداقت!
غالباً كانديداهايی كه در معرض انتخابند برای تقويت ميزان آراء خود ازهيچ وعده ای دريغ نمی كنند. شاهديم كه برخی نمايندگان با اينكه دوران نمايندگی شان به پايان رسيد اما حتي نتوانستند پاسخگوی وعده های شان به نزديكان و اطرافيان خود باشند چه برسد به عامه مردم.!
روشن است كه اين وعده ها اساساً نشدنی و يا برای عملی شدن با مقررات متعدد مواجه هستند چيزی كه در روز وعده نه كانديدا از آن آگاه بوده و نه فرد مدعی! چرا كه كانديدا با هر قيمتی به صندليهای مجلس چشم دوخته و با يك انشاءالله ی ساده اطرافيان خود را اميدوار مي كند غافل از اينكه همين افراد در دوران نمايندگی از ايشان مطالبه گری خواهند كرد.!
داشتن صداقت در گفتمان انتخاباتی باعث خواهد شد فرد منتخب با خيال راحت به عامه مردم فكر كند بدون اينكه كوپن های خود را برای افراد محدودی هزينه كند.
با اين تفاسير شرط كافی چهارم داشتن هنر صداقت توسط كانديداها است. تشخيص اين هنر بسيار ساده و در كلام و پوشش كانديداها به راحتی قابل درک است.
با مردم بودن و برای مردم كار كردن !
نماينده مجلس با رای مردم وارد مجلس مي شود لذا برنامه هايی كه دنبال مي كند نيز بايد با خواسته های عامه مردم سازگار باشد و برای سازگاری بيشتر لازم است نماينده بيشتر با گروههای اجتماعی ارتباط داشته باشد و اين ارتباط هميشگی باشد نه مقطعي و تشريفاتي.!
با مردم بودن معنايش اين نيست كه نماينده در برنامه های اجرايی دولت و پشت دوربين ها ظاهر شود و بجای دولت و مديران دولتی گزارش عملكرد بدهد!
يادمان باشد كه وظايف نمايندگان تقنينی و نظارت بر اجراست و اگر عملكردی لازم است براي مردم ارائه شود اولاً مردم در طول سال مستمراً حس كنند و ثانياً محدود به اين دو وظيفه باشد. از اين رو شرط كافی پنجم براي كارآمدی هر نماينده ای با مردم بودن و برای مردم كار كردن است. اگر اين شرط تامين باشد مردم برای انتخاب شدن فرد مورد نظر مطالبه گری خواهند كرد.
