بازتاب ایلام-کیوان داودیان/وکیل پایه یک دادگستری: در عرف، الفاظِ مبایعهنامه و قولنامه اصولاً در معانی مشابه استفاده میشوند، این در حالیست که در علم حقوق، مبایعهنامه با قولنامه متفاوت است و هر کدام آثار جداگانهای دارند.
مبایعهنامه؛ سندی است که در آن عقد بیع نوشته میشود و عقد بیع آن است که فروشنده در مقابل دریافت ثَمَن (پول)، مَبیع (آنچه که مورد معامله واقع شده است مانند مِلک یا ماشین و ...) را به خریدار میفروشد.
در عقد بیع، به محض آنکه عقد منعقد شود، فروشنده مالکِ ثَمَن (پول) و خریدار مالکِ مَبیع میشود.
مثال برای مبایعهنامه:
حسن، یک باب منزل مسکونی واقع در خیابان سعدی شمالی را به قیمت سه میلیارد تومان به علی میفروشد.
در اینجا، حسن، فروشنده و علی، خریدار است. به عقدی که بین آنها منعقد شده است عقد بیع میگویند و سندی که در آن، عقد بیع (فروش یک باب منزل مسکونی) نوشته شده است همان مبایعهنامه است. به منزل مسکونی، مَبیع و به سه میلیارد تومان، ثَمَن میگویند.
از لحظهای که عقد بیع بین حسن و علی منعقد شده است، حسن (فروشنده ملک) مالکِ سه میلیارد تومان و علی (خریدار) مالکِ منزل مسکونی میشود. پس علی باید ثمن (پول) را به حسن و حسن باید مبیع (منزل مسکونی) را به علی تحویل دهد.
اما قولنامه در علم حقوق، برخلاف آنچه بین مردم رایج است؛ سندی است که در آن شخصی (که به آن متعهد میگویند) در مقابل شخص دیگری (به نام متعهدلَه) تعهد میکند که در آینده مالی را که در قولنامه معین شده است به متعهدله تملیک کند (بفروشد). بنابراین بر خلاف مبایعهنامه که در نتیجهی عقد بیع مقرر در آن، پول به فروشنده و مبیع به خریدار میرسد، در قولنامه خرید و فروش انجام نمیشود، بلکه شخصی در مقابل شخص دیگری تعهد میکند که در آینده مالی را که در قولنامه معین شده است به او بفروشد.
مثال برای قولنامه:
حسن که مالک یک باب منزل مسکونی در خیابان سعدی شمالی است، در قولنامهای متعهد میشود در تاریخ بیستم مهرماه ۱۴۰۰ ، منزلش را به قیمت سه میلیارد تومان به علی بفروشد. در اینجا منزل مسکونی خرید و فروش نشده است، بلکه حسن در مقابل علی متعهد شده است که در آینده، منزل مسکونیاش را به علی بفروشد. پس اگر بیستم مهرماه فرا برسد و حسن به تعهدش در قولنامه (فروش منزل مسکونیاش به علی) عمل نکند، علی میتواند با مراجعه به دادگاه، الزام حسن را به انجام تعهد درخواست کند. در این صورت با حکم دادگاه، حسن باید با علی، عقد بیع منعقد کند و منزلش را به قیمت سه میلیارد تومان به علی بفروشد.
